Czym jest kontrakt terapeutyczny? Co zawiera i jak wygląda?
Psychoterapia jest wspólną podróżą pacjenta i terapeuty, którzy już od pierwszego spotkania tworzą razem przestrzeń, mającą zapewniać atmosferę bezpieczeństwa i zaufania. Zasady tej podróży ustalane są wspólnie w formie tzw. kontraktu, stanowiącego swego rodzaju mapę dla terapii.
Co to jest kontrakt terapeutyczny?
Kontrakt terapeutyczny to wspólne ustalenia pacjenta i terapeuty dotyczące warunków prowadzenia terapii. Określa on prawa i zobowiązania obydwu stron, dzięki czemu dokładnie wiemy, na co się decydujemy. Słowo „kontrakt” brzmi nieco formalnie i może się kojarzyć z handlem, umową czy regulaminem. W rzeczywistości wyznacza po prostu „ramy” terapii, stanowi fundament, na którym można się oprzeć i jest niezwykle przydatnym elementem leczenia i współpracy, porządkującym spotkania terapeutyczne. Głównym celem kontraktu jest zatem ustalenie jasnych reguł, co przyczynia się do poczucia komfortu i bezpieczeństwa obydwu stron. Relacja terapeutyczna nie jest bowiem relacją pozbawioną zobowiązań, wręcz przeciwnie, opiera się na określonych zasadach, o których warto, a nawet trzeba porozmawiać, zanim zdecydujemy się na psychoterapię.
W jakiej formie zawierany jest kontrakt terapeutyczny?
Kontrakt zawierany jest podczas sesji terapeutycznej w formie pisemnej lub ustnej. U każdego terapeuty proces zawierania kontraktu będzie wyglądał nieco inaczej. W przypadku formy pisemnej, terapeuta spisuje najważniejsze ustalenia, zasady, omawia je z pacjentem, a następnie obie strony go podpisują. Omówienie głównych ustaleń może się również odbywać mniej formalnie i moment zawarcia kontraktu nie jest wówczas wyraźnie wyodrębniony podczas spotkania terapeutycznego. Taka praktyka jest również jak najbardziej w porządku i może zostać uznana za ustne zawarcie kontraktu. Ważne, żebyśmy po wstępnych konsultacjach mieli jasność co do najważniejszych kwestii, warunków prowadzenia terapii, dalszych kroków, terminów spotkań, ich celu, zasad płatności, odwoływania spotkań, poufności informacji, etc. Jeśli terapeuta wyjaśni nam te wszystkie aspekty, a my się z nimi zgadzamy i na tej podstawie decydujemy na wspólną pracę terapeutyczną – uznajemy, że kontrakt został zawarty.
Po co zawierany jest kontrakt terapeutyczny?
Dzięki zawarciu kontraktu, pacjent może świadomie podjąć decyzję o rozpoczęciu terapii i wziąć na siebie część odpowiedzialności za postępy w podnoszeniu jakości swojego życia. Zgoda obydwu stron na zawarte w kontrakcie ustalenia jest niezbędna do kontynuacji współpracy. Ponadto kontrakt ma na celu ochronę pacjenta oraz terapeuty, daje poczucie bezpieczeństwa obydwu stronom i możliwość odwołania się do niego w przypadku niejasności. Jest również formą oświadczenia woli uczestnictwa w terapii oraz wiedzy, z czym taka decyzja się wiąże. Zawarcie kontraktu terapeutycznego (w formie ustnej bądź pisemnej) jest również obowiązkiem nakładanym na psychoterapeutę przez kodeks etyczny.
Kiedy zawierany jest kontrakt terapeutyczny?
Kontrakt terapeutyczny zawierany jest na początku procesu psychoterapii, zazwyczaj w ciągu kilku pierwszych konsultacji. Jest zwieńczeniem ustaleń i określenia warunków współpracy pomiędzy terapeutą a pacjentem i wyrazem ostatecznej decyzji co do rozpoczęcia terapii. Warto dać sobie czas na szczegółowe omówienie wszystkich nurtujących nas kwestii i przemyśleń. Czasem nawet kilka wstępnych konsultacji poświęconych jest przede wszystkim dokładnemu omówieniu kontraktu.
Jakie ustalenia obejmuje zazwyczaj kontrakt terapeutyczny?
- Cel terapii,
- Planowany czas trwania terapii (kontrakt na określony czas/ na określoną ilość sesji terapeutycznych/ na osiągnięcie ustalonego wspólnie celu),
- Miejsce odbywania sesji terapeutycznych,
- Częstotliwość i długość sesji terapeutycznych,
- Warunki odwoływania spotkań,
- Wysokość i forma płatności za sesje,
- Formy pracy terapeutycznej (np. dialog, obserwacja własna pomiędzy sesjami, różne formy ćwiczeń czy zadań domowych),
- Możliwości i sposoby komunikowania się z terapeutą pomiędzy sesjami,
- Omówienie możliwości robienia notatek lub nagrywania treści sesji przez terapeutę w celu ewentualnej superwizji,
- Warunki używania środków psychoaktywnych przez pacjenta (głównie przy uzależnieniach),
- Zasady zachowania tajemnicy zawodowej przez terapeutę,
- Informacje o superwizjach terapeuty,
- Zasady zakończenia terapii.
Czy kontrakt można zmienić?
Kontrakt to ustalenia, do których często się powraca i odwołuje w procesie psychoterapii. Nie jest on „sztywną” umową, ale obowiązującymi obydwie strony zasadami, które można renegocjować w trakcie procesu terapeutycznego. Terapia jest w założeniu procesem długoterminowym i warunki życia terapeuty i pacjenta mogą ulec w tym czasie zmianie, mogą się pojawić nowe okoliczności, zmiana miejsca, dni czy godzin pracy. Wszystkie te wzajemne zobowiązania mogą być przedmiotem dyskusji i zmian. Podobnie jest z celem terapii ustalanym podczas konsultacji, o czym szerzej pisałam w poprzednim artykule. Początkowo cel ten może być określony bardzo ogólnie, a w miarę postępu terapii można go coraz bardziej uszczegóławiać lub sprawdzać jego aktualność. Istotne, aby wszelkie zmiany w kontrakcie były zawsze przedmiotem dyskusji terapeuty i pacjenta oraz podejmowane we wspólnym porozumieniu.
Podstawą do ustaleń w kontrakcie są kodeksy etyczne obowiązujące psychoterapeutów. Ja w swojej pracy odwołuję się do Kodeksu Etycznego Psychoterapeutów Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.
Prosto o psychoterapii to cykl postów na temat psychoterapii, które ukazują się cyklicznie, raz w tygodniu.
Jeśli spodobał Ci się ten tekst i chcesz być na bieżąco z moimi kolejnymi wpisami, zapraszam Cię do polubienia mojej strony na Facebooku. Zachęcam Cię również do dodania mojego instagramowego konta @malwinahunczak_psycholog do obserwowanych.
Jeden komentarz