Czy psychoterapia online jest skuteczną formą pomocy?
Sytuacja związana z pandemią COVID-19 wiele zmieniła w sposobie funkcjonowania osób zajmujących się zawodowo zdrowiem psychicznym. Pomoc online, która dotychczas nie była zbyt popularna, obecnie staje się nie tylko alternatywą, ale często koniecznością. Nie musi to jednak oznaczać gorszej jakości i skuteczności. W artykule zebrałam garść wskazówek, przydatnych do psychoterapii w e-wymiarze.
Jak przebiega pomoc online?
Z powodu zagrożenia epidemiologicznego i wprowadzonych restrykcji nakazujących powstrzymanie się od kontaktów osobistych, konsultacje psychologiczne i psychoterapia w formie online zyskały na dostępności i popularności. Wielu specjalistów, zgodnie z rekomendacjami zaczęło pracować w trybie zdalnym, niezależnie od wcześniejszego sposobu pracy. Sesje psychoterapii online odbywają się zdalnie za pomocą dostępnych komunikatorów (zazwyczaj Skype, Google Meet, Zoom, FaceTime). Zalecana jest forma audiowizualna, aby specjalista i pacjent mogli się nie tylko słyszeć, ale również widzieć.
Komunikacja drogą elektroniczną nie będzie odpowiadać wszystkim pacjentom. Niektórzy nie mają możliwości odbywania konsultacji psychologicznych czy psychoterapii w ten sposób, m.in. z uwagi na brak posiadania komfortowego i odpowiedniego do tego miejsca. Jednak od tych pacjentów, którzy zdecydowali się spróbować tej formy pracy często słyszę, że pomimo początkowych obaw sesje terapeutyczne okazały się dla nich równie satysfakcjonujące i skuteczne, jak te w gabinecie. Na pewno jest to nieco inne doświadczenie, niż rozmowa twarzą w twarz, więc rodzi nowe wyzwania. Czasem bowiem pacjenci mówią o tym, że brakuje im „czasu pomiędzy”, który mieli dotychczas: pomiędzy domem, pracą, różnymi zadaniami życiowymi/ a poczekalnią i zaciszem gabinetu terapeutycznego.
Poniżej przygotowałam więc kilka przemyśleń, które mogą pomóc w zadbaniu o dobry przebieg sesji terapeutycznej w e-wymiarze.
Wskazówki techniczne do psychoterapii online
- Zapewnij sobie miejsce gdzie występują sprzyjające warunki, a więc dające możliwość przeprowadzenia swobodnej i szczerej rozmowy.
- Dobre miejsce to takie gdzie czujesz się bezpiecznie, pomieszczenie jest dobrze oświetlone i wyraźnie Cię widać.
- Do odbycia sesji nadaje się zamknięte pomieszczenie, gdzie panuje względna cisza. Może to być Twój pokój, mieszkanie, samochód, gabinet czy salka w pracy. Chodzi o takie miejsce, które da Ci komfort i bezpieczeństwo, w którym możesz się zamknąć na czas sesji. Wyobraź sobie, że pomieszczenie, w którym będziesz, zamienia się na jakiś czas w gabinet.
- Dobrze jest mieć pewność, że nikt nie wejdzie do pokoju w trakcie sesji. Warto porozmawiać wcześniej z rodziną, lokatorami i uprzedzić ich, że potrzebujesz godzinę dla siebie, bez przeszkadzania.
- Zapewnij sobie prywatność dbając o to, żeby rozmowa nie była słyszana przez osoby trzecie, np. znajdujące się w pokoju obok. Dobrym pomysłem jest włączenie telewizji lub radia w pokoju za ścianą, tak by mieć pewność, że nie będzie się tam słyszanym.
- Rozważ korzystanie ze słuchawek, jeśli chcesz odizolować się od dźwięków z zewnątrz lub zapewnić sobie większą prywatność.
- Powstrzymaj się od używania w trakcie sesji zdalnej innych programów, np.: jeśli masz sesję poprzez telefon komórkowy, nie czytaj w trakcie SMS-ów, nie korzystaj z Facebooka.
- Jeśli łączysz się ze Skype bądź innym komunikatorem poprzez aplikację na telefonie komórkowym, przełącz telefon na tryb samolotowy, aby przychodzące połączenia oraz wiadomości sms nie rozpraszały Cię (w niektórych modelach telefonów tryb samolotowy wyłącza również dostęp do internetu, więc trzeba włączyć z powrotem WiFi/dane komórkowe).
- Wyłącz inne aplikacje, które mogłyby obciążać łącze internetowe.
- Przed sesją terapeutyczną warto zapewnić sobie chwilę na oderwanie się od codzienności, np.: przeczytanie fragmentu książki, zaparzenie sobie dobrej kawy/ herbaty, przygotowanie sobie wody, wykonanie prostych ćwiczeń rozciągających, krótki spacer. Zastanów się, co może Ci zapewnić takie „wylogowanie się” z codzienności. A po sesji zapewnij sobie chwilę na przemyślenia i refleksje, „wyjście z gabinetu”, które pozwoli Ci na powrót do innych czynności.
Korzyści wynikające z pomocy psychologicznej online
Kontakt zdalny zalecany jest przede wszystkim w sytuacjach awaryjnych i wykluczających możliwość spotkania osobiście, w szczególności dla osób, które:
- Mieszkają za granicą i mają utrudniony kontakt ze specjalistą w swoim języku ojczystym,
- Często podróżują,
- Mają pilną potrzebę skorzystania z pomocy specjalisty zdrowia psychicznego,
- Bardzo obawiają się pierwszego spotkania w kontakcie osobistym,
- Mają utrudniony dostęp do specjalisty z uwagi na dojazd (np. osoby z mniejszych miast i wsi, osoby starsze, z niepełnosprawnościami, opiekujące się dziećmi lub osobami starszymi).
Czy psychoterapia online ma ograniczenia?
Psychoterapia online nie jest wskazana dla osób, które mają istotne zaburzenia zachowania, przeżywania lub myślenia, takie jak: urojenia, myśli samobójcze, dezorganizację, agresywność, ciężką depresję, silne uzależnienie od substancji psychoaktywnych. W takich sytuacjach zalecany jest kontakt z psychiatrą lub odpowiednią instytucją (np. oddział dzienny szpitala psychiatrycznego, ośrodek interwencji kryzysowej).
Kontakt ze specjalistą w formie online nie jest zalecany również dla osób, które pracują nad doświadczeniem silnej traumy. Nie oznacza to, że praca online będzie wówczas nieskuteczna, ale w niektórych przypadkach terapia metodą tradycyjną może przynieść podobnej grupie pacjentów więcej korzyści.
Istnieją również takie rodzaje pracy z emocjami, których nie da się przenieść do e-wymiaru lub jest to znacznie utrudnione, np. terapia grupowa, psychodrama, terapia par, praca z młodszymi dziećmi. Psychoterapia online uniemożliwia bezpośredni kontakt i metody pracy wykorzystujące poruszanie się w przestrzeni, jak chociażby pracę z krzesłami, gdzie pacjent w trakcie sesji przesiada się pomiędzy krzesłami, symbolizującymi jego różne części.
Czy terapia online jest skuteczna?
Wiele badań naukowych potwierdza przydatność i skuteczność psychoterapii online. Dotychczas przeprowadzone badania sugerują, że skuteczność psychoterapii online jest zbliżona do skuteczności psychoterapii tradycyjnej. Należy jednak mieć na uwadze, że analizy te (podobnie jak większość innych analiz dotyczących psychoterapii) przeprowadzane są głównie z pacjentami korzystającymi z psychoterapii poznawczo – behawioralnej, w oparciu o kwestionariusze bazujące na mierzeniu objawów, np. depresji, ataków paniki, fobii, lęku społecznego. Są to objawy „łatwo mierzalne”, trudniej jest natomiast rzetelnie zmierzyć poczucie szczęścia czy satysfakcji, dlatego takich badań jest mniej albo znacznie trudniej je ze sobą zestawiać i porównywać. Dlatego też zawsze warto samemu sprawdzić i wypróbować, co jest dla nas najbardziej korzystne, pomocne i co nam odpowiada w danym momencie życia. Decyzja o formie pracy nie musi być ostateczna, a swoje wątpliwości zawsze warto omówić z terapeutą.
Niezależnie od formy kontaktu, psychoterapeutę pracującego w formie zdalnej obowiązują takie same zasady etyczne i zakres kompetencji, jak podczas pracy w gabinecie stacjonarnym. Warto mieć to na uwadze, jeśli zależy nam na profesjonalnej pomocy w sieci.
P.S.
Nie zapominajmy jednak, że istotą psychoterapii jest relacja pomiędzy pacjentem a psychoterapeutą. Niezależnie więc od tego, w jakim nurcie pracuje psychoterapeuta i w jaki sposób spotyka się z pacjentem (stacjonarnie czy online), skuteczność psychoterapii będzie zależała w dużej mierze od jakości wspólnie zbudowanej relacji. Jeśli chcesz się dowiedzieć, czym jest relacja terapeutyczna i dlaczego jest tak istotna dla postępów w terapii, zapraszam Cię na mojego bloga w przyszłym tygodniu.
Więcej tekstów na temat psychoterapii znajdziesz na blogu w kategorii cyklu tematycznego Prosto o psychoterapii, a następny wpis na blogu pojawi się w przyszłym tygodniu. Jeśli chcesz być na bieżąco, zapraszam do polubienia mojej strony na Facebooku oraz dodanie mojego instagramowego konta @malwinahunczak_psycholog do obserwowanych.
Do ograniczeń dorzucam jeszcze: dialog prowadzony z miejsca, które nie jest bezpieczne (np. dom jako miejsce konfliktów, izolacji, przemocy czy wielu dystraktorów), oraz brak możliwości pełniejszego oglądu klienta (mowa ciała, higiena, strój itp). Wielokrotnie w ostatnim roku czytałem i słyszałem, że online nie jest gorsze od „face to face”. Dla mnie to zaklinanie rzeczywistości. Online powinno być jednoznacznie określane jako ostateczność (pandemia, daleki dojazd, inwalidztwo itp.). Pozdrawiam.
Myślę, że to jest kwestia korzyści i ograniczeń obydwu form: online i stacjonarnej, a nie „lepszości” czy „gorszości” którejś z nich. A te korzyści i ograniczenia są związane z naturą problemów pacjenta, nurtem terapii, okolicznościami zewnętrznymi, sposobami pracy terapeuty, itp.