Co to jest cel psychoterapeutyczny? Po co go wyznaczać?

O ile łatwo jest wskazać moment czy zdarzenie poprzedzające sięgnięcie po pomoc specjalisty, trudniejsze jest określenie, dokąd chcielibyśmy dojść w wyniku spotkań terapeutycznych. Omówienie oczekiwań i celów pacjenta to etap, który zajmuje zwykle kilka pierwszych spotkań. Uświadomienie sobie celu, próba nazwania go, ubrania we właściwe słowa, jest istotną częścią pracy terapeutycznej.

Ważne, by wiedzieć, w jakim kierunku się zmierza

Każdego pacjenta, z którym decyduję się na pracę terapeutyczną, proszę o sprecyzowanie swojego celu w psychoterapii, czyli takiego aspektu swojego życia, który chciałby w jakiś sposób zmienić i jest gotowy do pracy nad nim. Ustalanie celu w psychoterapii może się wydawać na pozór bezzasadne. Większość osób poszukuje przecież pomocy w zakresie zdrowia psychicznego z powodu cierpienia czy jakiegoś rodzaju dyskomfortu. Ogólnie mówiąc, ludzie przychodzą do gabinetu psychologa czy psychoterapeuty, bo czują się źle i zwyczajnie chcieliby poczuć się lepiej. Jest to jak najbardziej zrozumiałe. Nie zawsze jednak zastanawiają się, co miałoby się wydarzyć, żeby mogli poczuć się lepiej? Co owo „lepiej” oznacza w rzeczywistości, w ich codzienności? Po czym zauważą, że jest „lepiej”? Czy poznają to po tym, że będą coś inaczej robić albo myśleć w inny sposób? Czy to oznacza, że w ich życiu będą się wydarzały inne rzeczy, czy może te same lub podobne, ale będą ich doświadczać w zupełnie odmienny sposób? Jak widać, cel celowi nierówny i dwie osoby pod określeniem oczekiwania np.: „poprawa relacji z mamą”, „większa akceptacja siebie”, czy „wyjście z depresji” mogą rozumieć coś zupełnie innego. Jeden problem może mieć zatem wiele różnorodnych rozwiązań i dróg dochodzenia do nich. I dlatego między innymi proces psychoterapii jest tak ciekawy i nigdy nie jest taki sam :)

Cel w terapii ma być zawsze celem pacjenta, czyli to pacjent określa, jakiej zmiany chce w życiu i co jest mu potrzebne do zdrowienia. Oczywiście cel jest uzgadniany w komunikacji i porozumieniu z terapeutą, który współdecyduje, czy jest w stanie pomóc i towarzyszyć pacjentowi w danej zmianie.

Czy musisz od razu wiedzieć, jaki jest Twój cel?

Oczywiście, że nie! Co więcej, większość osób przychodzących na pierwszą wizytę do psychoterapeuty tego nie wie. Jest to kwestia, którą wspólnie ustala się i wypracowuje z pomocą psychoterapeuty podczas początkowych sesji. Poszukiwanie właściwego sformułowania problemu, próba określenia celu są ważnymi etapami w psychoterapii i mogą zająć nawet kilka sesji. Albert Einstein twierdził nawet, że sformułowanie problemu jest często ważniejsze niż jego rozwiązanie. Co więcej, uważam, że dobre sformułowanie problemu kryje w sobie już pewne zalążki rozwiązania.

Etap tworzenia celu

Podział na etap tworzenia celów oraz etap pracy nad nimi nie zawsze jest jasno wyodrębniony. Sam proces tworzenia celów w psychoterapii jest już przecież swego rodzaju psychoterapią, zastanawianiem się nad sobą, dociekaniem, analizą. Nazwanie swojego problemu i zarysowanie punktu docelowego są już wykonaniem sporego kawałka pracy terapeutycznej, podobnie jak wszystkie próby uporania się z własnymi trudnościami, zanim trafimy do gabinetu psychoterapeuty.

Czy cele terapeutyczne mogą się zmieniać?

Nasze cele terapeutyczne mogą się nieco zmieniać i przeobrażać w trakcie psychoterapii, bo my jako ludzie również się zmieniamy i nie jesteśmy statycznym bytem. W toku terapii niejednokrotnie wraca się do początkowych ustaleń, żeby doprecyzować cele, sprawdzić ich aktualność czy postęp. Od tego, w jakim tempie będziemy się zbliżać do celu terapii, zależy również długość jej trwania.

Cel jest drogowskazem

Jeśli określimy już cel naszej pracy terapeutycznej, nie oznacza to, że podczas sesji musimy koniecznie koncentrować się tylko i wyłącznie na danym obszarze naszego życia i nie „zahaczać” o inne obszary. W gruncie rzeczy jest to nawet niemożliwe, gdyż nasze obszary życia przenikają i wpływają na siebie wzajemnie. Cel jest jednak czymś, co pozwala wyznaczyć kierunek, trochę jak kompas lub drogowskaz.

Jest jeden ważny warunek: cel terapeutyczny musi być powiązany z czymś, na co pacjent ma bezpośredni wpływ. Zatem cel w terapii nie może być umiejscowiony na zewnątrz, w innym człowieku albo szeroko pojętych sytuacjach zewnętrznych. Terapia nie zmieni więc Twojego szefa, dziecka, rodziców, partnera, sytuacji na świecie czy w kraju. W psychoterapii możesz pracować tylko i wyłącznie nad sobą. Ponadto w psychoterapii kładzie się nacisk na pracę nad życiem emocjonalnym, a więc wewnętrznych przeżyciach (więcej o tym, czym jest psychoterapia, przeczytasz tutaj). Psychoterapeuta pomoże Ci zatem sformułować Twoje cele w taki sposób, aby były one określone w sposób intrapsychiczny lub relacyjny. Co to znaczy?

Weźmy za przykład cel, który moglibyśmy określić jako: „poprawa relacji z ludźmi”. Jest to cel bardzo ogólny, co nie oznacza, że jest niewłaściwy, ale jest to dopiero zarys celu, wymagający uszczegółowienia. W psychoterapii będziesz zatem miał przestrzeń do tego, aby zastawiać się nad tym celem głębiej, czyli między innymi nad takimi aspektami, jak:

• Co Ty wnosisz do różnych relacji?
• W jakim celu chcesz je poprawiać? Do czego są Ci potrzebne lepsze relacje?
• Po czym poznasz, że te relacje się poprawiły?
• Czy jest coś, co Cię blokuje w relacjach z ludźmi? Jeśli tak, co to jest? Skąd to się pojawiło? Jak to się dzieje, że cały czas jest obecne w Twoim życiu?
• Czy hipotetycznie możesz mieć jakieś korzyści z faktu, że oceniasz swoje relacje z innymi jako niezbyt dobre?
• Co Ty jesteś gotowy w sobie zmienić/ zaakceptować, aby poprawić te relacje?
• Itd…….

Dobrze sformułowany cel terapeutyczny charakteryzuje 5 cech:

1. Jest realny.
   Innymi słowy: czy cel terapeutyczny jest osiągalny i czy dany problem da się rozwiązać? To bardzo istotne, aby pacjent był przekonany, że jego cel w terapii jest możliwy do osiągnięcia. Jeśli pacjent nie wierzy w swój cel, nie ufa temu, że jego wypracowanie jest realne, to terapeuta tym bardziej nie będzie w ten cel wierzył.
   
   Ważna uwaga: punkt ten odnosi się to subiektywnego świata wewnętrznego pacjenta. Co to znaczy? Jeśli problem jest rozwiązalny według terapeuty, ale pacjent twierdzi inaczej – jest to równoznaczne z tym, że problem w tej chwili i w tych okolicznościach jest nierozwiązalny. Przekonywanie terapeuty na niewiele się zda w tej sytuacji, bo pacjent zwyczajnie nie widzi możliwości rozwiązania problemu. Być może to, co dla terapeuty jawi się jako potencjalne rozwiązanie, nie jest do zaakceptowania jako rozwiązanie dla pacjenta. Dlatego tak ważne jest wspólne uzgodnienie celu, żeby nie zdarzyło się, że pacjent i terapeuta idą w dwóch różnych kierunkach.
   
   
2. Jest konkretny.
   Czyli taki, który dotyczy określonych obszarów życia pacjenta i jego funkcjonowania w tych obszarach. „Chcę być bardziej szczęśliwy”, „chcę się lepiej czuć” – nie są konkretnymi celami, bo dla każdego z nas mogą znaczyć coś zupełnie innego.
   
   
3. Jest mierzalny.
   Czyli taki, który będziemy mogli w jakiś sposób subiektywnie zmierzyć, umieścić na skali. Na przykład możemy zmierzyć ilość czy natężenie podejmowanych przez nas zachowań, natężenie czy zakres odczuwanych emocji, nabywanych umiejętności.
   
   
4. Jest istotny.
   Czyli taki, który jest dla nas ważny w hierarchii naszych wartości i określony przez nas samych. Nikt z nas nie angażuje się w osiąganie celu, którego zwyczajnie mówiąc „nie czuje”, a więc gdy jest to cel określony przez kogoś, a nie przez nas samych, gdy nie widzimy sensu w dążeniu do niego i podejmowaniu wysiłku zmiany. Dlatego tak ważne jest, aby to pacjent (z pomocą terapeuty) wyznaczał swój cel terapeutyczny.
   
   
5. Jest określony w czasie.
   W zależności od rodzaju naszych trudności, oczekiwań oraz wielu innych czynników, psychoterapia może trwać od kilku tygodni do kilku lat. Szczegółowe określenie długości czasu terapii, zwłaszcza w przypadku terapii długoterminowych nie będzie zatem możliwe. Znacznie częściej szacuje się bardziej ogólnie, że dana terapia może trwać np. do roku albo minimum rok.

Na koniec warto podkreślić, że cele terapeutyczne mają wspierać zdrowie i życie. Cele mają zatem służyć pacjentowi, a nie pacjent celom. Kodeks etyczny psychoterapeuty wyklucza pracę nad takimi celami terapeutycznymi, które mogłyby w jakiś sposób szkodzić pacjentowi.

Share this...

Facebook

Twitter

Pinterest

email

Podobał Ci się ten post?

• Skopiuj go na później,
• Udostępnij, by zobaczyło go więcej osób,
• Zostaw komentarz.

Bardzo dziękuję Ci za wparcie!

Więcej tekstów na temat psychoterapii znajdziesz na blogu w kategorii cyklu tematycznego Prosto o psychoterapii, a następny wpis na blogu pojawi się w przyszłym tygodniu. Jeśli chcesz być na bieżąco, zapraszam do polubienia mojej strony na Facebooku.