Co obejmuje tajemnica zawodowa psychologa i psychoterapeuty?
Przestrzeganie zasady poufności i tajemnicy zawodowej jest fundamentem zawodu psychologa i psychoterapeuty, określoną w kodeksach etycznych tych zawodów. Co to oznacza w praktyce?
Co obejmuje tajemnica zawodowa?
Każdego psychologa i psychoterapeutę obowiązuje tajemnica zawodowa. Oznacza to, że wszystkie informacje dotyczące terapii i pacjentów są całkowicie poufne. Psychologowi/ psychoterapeucie nie wolno nikomu ujawniać faktu, że dana osoba pełnoletnia jest lub była jego pacjentem ani nawet tego, że była u niego na jednorazowej wizycie. Tym samym nie wolno mu informować nikogo (również rodziny) o stanie pacjenta, przebiegu terapii czy poruszanych tematów.
Zawód psychologa i psychoterapeuty definiowany jest jako zawód zaufania publicznego. Oznacza to, że osoby wykonujące ten zawód, dzięki swojej specjalistycznej wiedzy i umiejętnościom wywierają znaczący wpływ na życie innych ludzi. Stają się powiernikami tajemnic i towarzyszą w ważnych życiowych chwilach swoich pacjentów. Szczególnie w przypadku zawodu psychoterapeuty kładzie się ogromny nacisk na etykę pracy z pacjentem, konieczność wieloletniego i wszechstronnego przygotowania do zawodu (szkolenie psychoterapeutyczne, superwizja, terapia własna, staże) oraz przynależność do jednego z towarzystw psychoterapeutycznych.
Wszystkie wypowiedzi osoby uczestniczącej w terapii muszą być traktowane z najwyższym szacunkiem i trzymane w tajemnicy. Jest to istotny element etycznego, profesjonalnego postępowania. Jeśli terapeuta poddaje swoją pracę superwizji, a więc radzi się innego doświadczonego terapeuty – superwizora, jego również obowiązuje tajemnica zawodowa, a przekazywane w trakcie spotkania superwizyjnego informacje nie wiążą się z ujawnianiem żadnych danych osobowych.
Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej jest nieograniczony w czasie i obowiązuje psychologa oraz psychoterapeutę również wtedy, gdy:
- Zaprzestał wykonywania zawodu,
- Został pozbawiony prawa jego wykonywania,
- Po śmierci pacjenta.
Wyjątki – zwolnienie z tajemnicy zawodowej
Istnieją sytuacje nadzwyczajne, które stanowią wyjątki od zachowania tajemnicy zawodowej. Są to sytuacje, które zostaną ocenione przez terapeutę jako zagrażające życiu lub zdrowiu pacjenta lub innych osób. Do takich sytuacji należą na przykład: planowanie samobójstwa, planowanie morderstwa, stosowanie przemocy, pedofilia.
Ponadto terapeutę może zwolnić z tajemnicy zawodowej sąd lub prokurator, powołując się na przesłankę dobra wymiaru sprawiedliwości.
Czy pacjenta również obowiązuje tajemnica?
Czasem słyszę wątpliwość czy pacjent może opowiadać o swoich doświadczeniach z psychoterapii, czy też od niego również wymaga się dochowania tajemnicy? Pacjenta nie obowiązuje tajemnica, ponieważ nie jest on zobowiązany do przestrzegania zasad kodeksu etycznego, do którego to zobowiązany jest terapeuta z racji wykonywania swojego zawodu. Oznacza to, że pacjent może się dowolnie dzielić swoimi przeżyciami i historiami z procesu terapeutycznego z przyjaciółmi, rodziną czy kimkolwiek zechce. Większość osób woli jednak traktować terapię jako sprawę prywatną i nie podejmować rozmów na jej temat z innymi.
Wyjątkiem od tej reguły jest fakt uczestnictwa w terapii grupowej czy innej formie pracy z emocjami, w której uczestniczy więcej niż jeden pacjent. Wtedy zazwyczaj na samym początku ustala się zasadę poufności z całą grupą, co oznacza, że dochowania tajemnicy wymaga się od wszystkich uczestników grupy. Członkowie grupy są bowiem zobowiązani do zachowania poufności w celu stworzenia bezpiecznych warunków do pracy terapeutycznej. Uczestnik terapii grupowej może jak najbardziej rozmawiać o terapii z kimkolwiek zechce (jeśli ma taką potrzebę), ale należy pamiętać o tym, że powinien wówczas mówić tylko i wyłącznie o swoich własnych doświadczeniach w terapii, a nie o doświadczeniach któregokolwiek z uczestników grupy. Nigdy nie wolno wymieniać nazwisk innych członków grupy, ani nie wspominać o czymkolwiek, co niechcący mogłoby umożliwić czyjąś identyfikację.
Czy pracodawca albo ktoś z rodziny dowie się, że chodzisz na psychoterapię?
Nie, nikt się nie dowie, ponieważ obowiązująca psychologów i psychoterapeutów tajemnica zawodowa nie upoważnia do informowania kogokolwiek o fakcie Twojego uczestnictwa w terapii. Nie istnieje również żaden system, gdzie taki fakt byłby odnotowywany przez terapeutę.
Osoby nieletnie
Jeśli dana osoba skończyła już 16 lat, ale nie jest jeszcze pełnoletnia, potrzebuje zgody opiekuna prawnego/ rodzica, aby odbyć wizytę u psychologa lub psychoterapeuty.
Jeśli dana osoba ma mniej niż 16 lat, rodzice takiej osoby powinni być obecni na pierwszej wizycie. Bez wiedzy rodziców można natomiast skorzystać z pomocy psychologa szkolnego.
Klauzula informacyjna RODO – przetwarzanie danych osobowych
Psychologa i psychoterapeutę obowiązuje ustawa o ochronie danych osobowych. W jaki sposób psycholog lub psychoterapeuta przetwarza Twoje dane osobowe i co to oznacza w praktyce?
Jeśli umawiasz się na wizytę do psychologa bądź psychoterapeuty, podajesz swoje dane osobowe (dane kontaktowe, numer telefonu i/lub adres e-mail). Jest to równoznaczne z tym, że psycholog/ psychoterapeuta zbiera, przetwarza oraz przetrzymuje Twoje dane osobowe w celu np.: umówienia wizyty, jej ewentualnego odwołania lub zmiany terminu, a także w celu wysłania przypomnienia o wizycie; wystawienia faktury (na prośbę); wysłania mailem lub SMS-em informacji dotyczących terapii/ konsultacji psychologicznych.
Dane te powinny być odpowiednio chronione, aby osoby niepowołane nie miały do nich dostępu. Dane elektroniczne powinny być zabezpieczone na komputerze chronionym hasłem i programem antywirusowym. Ewentualne materiały w formie papierowej powinny być trzymane w zamykanej szufladzie lub sejfie, dodatkowo zakodowane (np. z widniejącymi tylko inicjałami, aby uniemożliwić identyfikację pacjenta dla jakiejkolwiek osoby, poza psychologiem/ psychoterapeutą).
Informacje dotyczące przetwarzania danych osobowych osób korzystających z usług mojego gabinetu znajdziesz tutaj: RODO.
Rejestrowanie sesji
Psychoterapeuta może Cię poprosić o możliwość nagrania sesji na dyktafon. Taka prośba wiąże się tylko i wyłącznie z procesem kształcenia psychoterapeutycznego, ewentualnego przedstawienia superwizorowi i wymaganiami dotyczącymi uzyskania certyfikatu psychoterapeuty. Możesz, ale nie musisz wyrazić zgody na nagranie. Nagrania są wykorzystywane tylko i wyłącznie w celach edukacyjnych i po jakimś czasie zostają trwale usunięte.
Pisanie artykułu o pacjencie
Jeśli psychoterapeuta zamierza omówić historię i proces terapeutyczny danego pacjenta podczas konferencji lub napisać na ten temat artykuł, ma obowiązek usunąć wszelkie dane, które mogłyby w jakikolwiek sposób umożliwić identyfikację pacjenta. Chodzi o to, aby w przedstawianym materiale zachować jedynie sens historii, który ma znaczenie z punktu widzenia dydaktycznego. W praktyce, jeśli decyduję się wykorzystać część historii jakiegoś pacjenta w publikacji dla czasopisma branżowego, dodatkowo fakty z życia takiego pacjenta w dużym stopniu zmieniam, aby jak najlepiej chronić intymność doświadczeń danej osoby.
Tajemnica zawodowa jest kategorią prawną i etyczną. Zapewnia pacjentowi bezpieczeństwo i możliwość zaufania specjaliście. Bezprawne ujawnienie informacji objętych tajemnicą zawodową pociąga za sobą odpowiedzialność karną lub cywilną oraz odpowiedzialność zawodową.
Wpisy na moim blogu Prosto o psychoterapii ukazują się obecnie co tydzień. Jeśli chcesz być na bieżąco, zapraszam również na moją stronę na Facebooku.
Czy psychologowie, psychoonkolodzy pracujący w placówkach np. w hospicjum domowym również obowiązuje taka etyka? Może mieć miejsce obmawianie innych podopiecznych i problemów ich rodzeństwa innym rodzinom? Podobno praca psychologa w takich miejscach różni się od takiego standardowego na kozetce. Dziękuję bardzo za świetny, wyjaśniający moje wątpliwości artykuł!
Dziękuję! Etyka zawodowa obowiązuje wszystkich psychologów i psychoterapeutów, niezależnie od miejsca pracy.
Dzień dobry, na niektóre pytania nie znalazłam odpowiedzi w tekście, dlatego pozwolę sobie zadać pytania: -Czy terapeutę indywidualnego obowiązuje tajemnica względem terapeutów grupowych? Terapie te prowadzone są w tej samej przychodni, ale są całkowicie oddzielne, nie związane ze sobą.
-Jak wygląda superwizja indywidualna i grupowa? Czy podczas niej obowiązuje tajemnica zawodowa? A jeśli tak jak ona wygląda?
-Gdzie można zgłosić naruszenie tajemnicy psychologa i z jakimi konsekwencjami dla niego się to wiąże?
Z góry dziękuję za odpowiedz,
Monika
– Jeśli psychoterapia indywidualna i grupowa prowadzone są w tej samej instytucji, to nie są to terapie całkowicie oddzielne, ale powiązane chociażby jedną kartą pacjenta i historią jego leczenia, więc trudno byłoby utrzymać tę tajemnicę i nie służyłaby też ona bardziej całościowemu i zintegrowanemu procesowi leczenia. Może jednak w przychodni, o której Pani pisze, jest z jakiegoś względu inaczej, dlatego warto o to dopytać, jeśli Pani na tym zależy.
– Podczas każdej superwizji, niezależnie od jej formy, obowiązuje tajemnica zawodowa. Więcej o tym, czym jest i jak wygląda superwizja, pisałam tutaj: https://malwinahunczak.pl/co-to-jest-superwizja-dlaczego-jest-wazna-w-psychoterapii/
– Naruszenie tajemnicy pacjenta może skutkować odpowiedzialnością cywilną, karną i dyscyplinarną. Naruszenie tajemnicy można w pierwszej kolejności zgłosić do instytucji/ towarzystwa, w którym dany psycholog albo psychoterapeuta jest zrzeszony albo zatrudniony.
Dziękuję bardzo za odpowiedz.
Nie ukrywam, że trudno czyta się o zintegrowaniu terapii grupowej i indywidualnej kiedy dane zawarte w karcie to kontakt, adres i dane personalne. Podczas terapii nie adnotuje się wypowiedzi pacjenta.
I co dla mnie najważniejsze, przez to najbardziej bolące, nie zostałam powiadomiona o możliwości przekazywania danych pomiędzy terapeutami, mimo że terapeutka widziała, że jest to dla mnie istotne.
Dopytam jedynie, czy połączenie terapii jest normowane prawnie? Jeśli tak, jak znaleźć te informacje?
W tych miejscach, w których dotychczas pracowałam i odbywałam staże terapeutyczne (odziały dzienne szpitali psychiatrycznych), pacjent uczestniczył albo w terapii grupowej albo indywidualnej. Obydwie te formy nie były łączone. Jednak w ramach terapii grupowej odbywały się różne zajęcia, z różnymi prowadzącymi – terapeutami. Sprawy każdego z pacjentów były później omawiane podczas zebrań klinicznych, razem wszyscy psychoterapeuci, lekarze i superwizorzy – żeby ustalić jeden kierunek rozumienia i leczenia danego pacjenta. Zastanawiam się, czemu miałoby służyć rozdzielenie terapii grupowej i indywidualnej w ramach jednej instytucji (tzn. bez przepływu informacji pomiędzy terapeutami) i czy nie niosłoby to więcej szkody, niż pożytku dla pacjenta. Najlepiej chyba, aby porozmawiała Pani otwarcie o swoich wątpliwościach ze swoją terapeutką i dopytała Pani wprost, jak to wygląda w tej konkretnej instytucji.
Pracując w szpitalu np. na oddziale ginekologicznym i będąc poproszonym o konsultacje psychologiczną kobiety, która doswiadczyla poronienia, jestem zobowiązana do sporządzenia notatki z tej konsultacji. Jakie informacje moge tam zawrzeć, nie łamiąc tajemnicy zawodowej?
Ja zawarłabym w takiej notatce tylko ogólne i najbardziej niezbędne informacje, które są wymagane w danym miejscu pracy. Wpisałabym np. tylko „konsultacja diagnostyczna” albo „wsparcie psychologiczne”. Ewentualnie, ale tylko jeśli jest to wymagane, to wpisałabym bardzo ogólnie powód: np. „doświadczenie poronienia”.
Czy psychologa szkolnego obowiązuje tajemnica zawodowa czy może rodzicom podawać imiona innych dzieci i co powiedziały na temat zaistniałego problem? Z góry dziękuję za odpowiedź
Tajemnica zawodowa obowiązuje każdego psychologa, niezależnie od miejsca pracy. Nie powinien więc nikomu ujawniać informacji, które uzyskał w rozmowie z danym uczniem (poza szczególnymi przypadkami, kiedy powinien podjąć wymagane działania, np. przekierowanie do innego specjalisty, przemoc domowa, sytuacja zagrożenia zdrowia lub życia, zwolnienie z tajemnicy przez sąd lub prokuratora).
Dobry wieczór, chciałabym rozwiać swoje wątpliwości.
Czy psycholog może opowiadać bliskim o doswiadczeniach w pracy, np z jakimi problemami i sytuacjami przyszli pacjenci?
Chodzi mi o sytuację, gdy nie podaje się danych osobowych pacjenta np imienia i nazwiska, adresu etc.
Czy jeśli powie, że to np kobieta lub chłopiec to udziela za dużo informacji?
Z góry dziękuję za odpowiedź i życzę miekgo dnia/wieczoru. :)
Psychoterapeuta nie powinien i w zasadzie nie może opowiadać o pacjentach (a więc o wszelkich informacjach, które usłyszał od nich w gabinecie) innym osobom (np. przyjaciołom, znajomym, rodzinie) ze względu na zachowanie tajemnicy zawodowej. Do opowiadania o pacjentach służy superwizja – piszę o tym w poście: https://malwinahunczak.pl/co-to-jest-superwizja-dlaczego-jest-wazna-w-psychoterapii/ Zdanie np.: „Dziś miałam sesję z pacjentką, która opowiadała o …” jest wg mnie złamaniem tajemnicy zawodowej, bo w ten sposób opowiadałabym o czyichś doświadczeniach i ktoś mógłby zidentyfikować tę osobę, nawet jeśli nie podałabym jej danych osobowych.
A Ja mam pytanie czy z byłym pacjentem jeżeli to była jednorazowa wizyta psychologiczna może psycholog wejść w relacje intymne z tą osobą.