Formy i rodzaje pomocy psychologicznej. Co wybrać?
Na rynku istnieje wiele różnorodnych form i rodzajów pomocy psychologicznej. Nie zawsze wiemy, która z dostępnych ofert będzie dla nas najbardziej korzystna w danym momencie. Nie każdy problem wymaga psychoterapii i nie dla każdego będzie ona najlepszym rozwiązaniem. Z czego zatem można wybierać?
Konsultacje psychologiczne
Konsultacje u psychologa czy psychoterapeuty są podstawową formą pomocy psychologicznej. To kilka wstępnych, początkowych spotkań, które mają na celu wspólne zastanowienie się pacjenta i specjalisty nad obszarami i naturą trudności pacjenta, możliwościami działania i kolejnymi krokami w uzyskaniu skutecznej pomocy. Konsultacje nie są psychoterapią (i do niej nie zobowiązują – ani pacjenta, ani psychoterapeuty), choć mogą poprzedzać decyzję o jej podjęciu. Celem konsultacji jest m.in. zebranie wywiadu, wstępna próba nazwania natury problemu, czasami elementy psychoedukacji, określenie oczekiwań, zasad co do ewentualnej przyszłej pracy, jak również służy po prostu wzajemnemu poznaniu się. Więcej na temat tego, jak może wyglądać pierwsza wizyta u psychoterapeuty, przeczytasz tutaj.
Dla kogo?
Na konsultację do psychologa bądź psychoterapeuty może się umówić każdy, kto odczuwa trudności natury emocjonalnej czy relacji z innymi ludźmi. Konsultacje są pierwszym krokiem do skorzystania z pomocy w zakresie zdrowia psychicznego i zdecydowaniu o ewentualnym dalszym postępowaniu i jego formie.
Psychoterapia wspierająca
Jeśli znaleźliśmy się w kryzysie, trudnej sytuacji życiowej, to terapeuta może nam zaproponować interwencję kryzysową albo terapię wspierającą (opierającą się w głównej mierze na wsparciu psychologicznym), która obejmuje zazwyczaj jedynie kilka/ kilkanaście spotkań. Czym taka psychoterapia wspierająca różni się od tradycyjnej psychoterapii indywidualnej? Praca terapeutyczna w terapii wspierającej, jak nazwa sugeruje, polega głównie na wsparciu psychologicznym, które jest metodą pomocy doraźnej. Oznacza to, że pacjent w takiej terapii nie pracuje nad głębszym zrozumieniem i przepracowaniem przyczyn problemu, a jedynie nad tym, aby zatroszczyć się o siebie na tu i teraz, odzyskać harmonię i dostać pomoc w sytuacji kiedy przeżywa mnóstwo silnych i trudnych uczuć.
Dla kogo?
Dla osób, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej, kryzysie i chcą uzyskać wsparcie emocjonalne (raczej krótkoterminowo) w tej konkretnej sytuacji, bez głębszej pracy nad swoją osobowością i przyczynami swoich trudności. Przykładem takich sytuacji mogą być: diagnoza ciężkiej choroby, zakończenie związku, strata bliskiej osoby, problemy w pracy, konflikty rodzinne, bycie osobą poszkodowaną w wypadku.
Interwencja kryzysowa
Główne zadanie interwencji kryzysowej to przywrócenie podstawowego bezpieczeństwa i równowagi osoby, która znalazła się w trudnej sytuacji życiowej, zazwyczaj wynikającej z sytuacji zewnętrznej. Polega na zajęciu się bieżącymi emocjami i pomocy w dostrzeżeniu takich zasobów danej osoby, aby poradziła sobie z sytuacją kryzysową. Zazwyczaj jest to jedno spotkanie lub seria kilku spotkań, skupionych na konkretnym problemie. Interwencja kryzysowa nie jest psychoterapią, co oznacza, że w jej trakcie nie analizuje się przyczyn problemu i nie pracuje nad możliwościami uniknięcia podobnych problemów w przyszłości.
Dla kogo?
Z tego sposobu pomocy psychologicznej mogą skorzystać osoby, które znalazły się w nagłej sytuacji problemowej lub kryzysowej, na przykład śmierć kogoś bliskiego, wypadek komunikacyjny, doświadczenie przemocy, zakończenie związku, utrata pracy, wydarzenie traumatyczne.
Psychoterapia indywidualna
Psychoterapia indywidualna jest metodą leczenia różnego rodzaju trudności emocjonalnych i zaburzeń psychicznych. Polega na osobistej rozmowie ze specjalistą i służy lepszemu zrozumieniu oraz poznaniu siebie, swoich potrzeb, obaw, lęków i oczekiwań. Dzięki takim rozmowom dana osoba może spojrzeć na swoje trudności z innej, szerszej perspektywy i w ten sposób odnaleźć niedostrzegane do tej pory sposoby poradzenia sobie z problemami. Psychoterapia jest procesem, w którym można przyjrzeć się bliżej własnym problemom i rozpoznać swój wpływ na pojawiające się przeciwności. Psychoterapia to spotkania, które następują po wstępnych konsultacjach psychologicznych oraz uprzednim określeniu trudności, ustaleniu możliwości pracy i celów. Standardowo mają regularny charakter i zazwyczaj odbywają się raz w tygodniu. Więcej o tym, czym jest psychoterapia piszę tutaj.
Dla kogo?
Psychoterapia jest przeznaczona dla osób, które chcą poradzić sobie z aktualnie przeżywanymi trudnościami w obszarze emocjonalnym, społecznym czy zawodowym; dążą do zaangażowania się we własny rozwój; pragną poszerzyć świadomość na temat siebie i własnego funkcjonowania w świecie; potrzebują wsparcia w związku z trudną sytuacją życiową.
Kiedy rozważamy podjęcie psychoterapii, zazwyczaj w pierwszej kolejności przychodzi nam na myśl psychoterapia w formie indywidualnej, a więc spotkania, w których uczestniczą dwie osoby: pacjent oraz psychoterapeuta. Rzadziej myślimy o psychoterapii w kontekście terapii grupowej, par czy rodzinnej, a więc takich form, kiedy w terapii uczestniczy jednocześnie wielu pacjentów.
Psychoterapia grupowa
Psychoterapia grupowa opiera się na relacjach, jakie budują się pomiędzy członkami grupy. Grupa ma ogromny potencjał, ponieważ jest naszym środowiskiem naturalnym. Dlatego też psychoterapia grupowa jest niejednokrotnie intensywniejsza, niż psychoterapia indywidualna. Umożliwia lepsze zrozumienie różnych aspektów własnych relacji z innymi osobami, sposobu budowania i przerywania kontaktu, poszukiwania bardziej satysfakcjonujących związków z innymi. W grupie uczymy się dawać i otrzymywać wsparcie, rozwiązywać konflikty, rozumieć myśli, uczucia i zachowania swoje oraz innych uczestników grupy. Jednym z ważnych celów psychoterapii grupowej jest przeniesienie wypracowanych umiejętności do swojego życia osobistego.
Dla kogo?
Dla osób, które czują się osamotnione, mających trudności z nawiązywaniem i podtrzymywaniem bliskich i satysfakcjonujących relacji. Terapia grupowa jest zazwyczaj alternatywą dla terapii indywidualnej, ale jest szczególnie pomocna dla tych osób, dla których wsparcie społeczne i uczenie się o relacjach interpersonalnych są istotnymi celami leczenia.
Psychoterapia par
Psychoterapia dla par jest możliwością spotkania się i rozmowy osób pozostających w związku. Służy przyjrzeniu się wzajemnym potrzebom i oczekiwaniom pary czy sposobami wyjścia z konfliktu. Pomaga wprowadzić zmiany w w relacji i komunikacji w taki sposób, aby związek był bardziej satysfakcjonujący dla obu partnerów. Psychoterapia par może być prowadzona przez jednego, bądź dwóch terapeutów.
Dla kogo?
Dla par, które mają trudności w wyrażaniu wzajemnych potrzeb, porozumiewaniu się, zgody co do sposobu wychowywania dzieci. Często powodem zgłoszenia się pary na terapię jest kryzys w związku, na przykład: zdrada, pojawiające się uzależnienia czy przemoc, znalezienie się w zupełnie nowej sytuacji życiowej.
Psychoterapia rodzinna
Psychoterapia rodzinna daje możliwość spotkania się członkom rodziny (zazwyczaj tym osobom, które zamieszkują razem) i przyjrzenia się wzajemnym relacjom, więziom i strukturze rodziny. Terapia rodzinna opiera się na założeniu, że rodzina jest systemem naczyń połączonych i kiedy jeden z jej członków przejawia problemy, mają one wpływ na najbliższych, powodując konflikty, nieporozumienia i zaburzenia w równowadze całej rodziny.
Dla kogo?
Wskazana jest w sytuacjach kiedy relacje pomiędzy członkami rodziny są zaburzone, kiedy rodzina nie potrafi się porozumieć. Rodziny zgłaszają się na terapię na przykład wtedy, gdy jedno z rodziców ma problemy emocjonalne, co rzutuje na pozostałych domowników. Również wtedy kiedy powtarzające się kłótnie odbijają się negatywnie na dzieciach, kiedy z dzieckiem zaczyna się dziać coś niepokojącego (np. nagle zaczyna się inaczej zachowywać, jest wyizolowane, ma coraz gorsze oceny), lub rodzinę dotyka kryzys życiowy (np. śmierć bliskiej osoby, konieczność nagłej zmiany).
Grupy wsparcia
Grupy wsparcia gromadzą osoby borykające się z podobnym problemem. Spotkania polegają na wymianie doświadczeń, wzajemnym dawaniu i otrzymywaniu wsparcia emocjonalnego w trudnej sytuacji, dzieleniu się pożytecznymi informacjami. Grupy są zazwyczaj prowadzone przez psychologów lub psychoterapeutów. Głównym tematem rozmów jest jednoczący grupę problem, taki sam lub podobny dla każdego z uczestników. Praca w grupie nie polega jednak na pracy psychoterapeutycznej, a więc nie są analizowane relacje pomiędzy uczestnikami grupy, przyczyny trudności, ani historia życia.
Nieco podobną formą do grup wsparcia są grupy samopomocowe. Od grup wsparcia różnią się tym, że są mniej formalne, nie są prowadzone przez psychologa lub psychoterapeutę, ale osobę, która ma za sobą doświadczenie będące „problemem przewodnim” grupy. Przykładem grupy samopomocowej są Anonimowi Alkoholicy.
Dla kogo?
W grupach wsparcia uczestniczą osoby, które łączą podobne problemy i trudności, na przykład: osoby w żałobie, osoby po rozstaniu, rodzice wychowujący niepełnosprawne dzieci, osoby uzależnione, z diagnozą ciężkiej choroby.
Coaching
Coaching nastawiony jest na pomoc w rozwiązaniu konkretnego problemu. Jest procesem, podczas którego klient przy wsparciu coacha pracuje nad obszarem, w którym chce dokonać zmiany. W coachingu istotne jest poszerzanie wiedzy o sobie, szukanie inspiracji, motywacji, rozwiązań, pogłębianie kontaktu. Bazuje na metodach poznawczo-behawioralnych, a więc uczeniu się nowych sposobów rozwiązywania problemów, zmianie myślenia, eksperymentowania z nowymi zachowaniami. Coaching nie jest psychoterapią. Jest metodą pracy rozwojowej i nie skupia się na pracy z cierpieniem emocjonalnym. Jeśli coach dostrzeże głębszy problem, wykraczający poza zakres pracy możliwej do wykonania w ramach coachingu, powinien zaproponować klientowi pracę z psychoterapeutą.
Dla kogo?
Dla osób, dla których celem jest rozwój osobisty w jakimś określonym zakresie, problemie. Może być pomocny w skuteczniejszym osiąganiu założonych celów, wydobywaniu naszych zasobów, mocnych stron. Bardziej kojarzony jest z biznesem i rozwojem zawodowym, chociaż funkcjonuje również dziedzina life coaching, która jest związana z osiąganiem celów osobistych.
Treningi i warsztaty interpersonalne
Treningi rozwoju interpersonalnego oferują możliwość nauczenia się różnego rodzaju kompetencji psychologicznych, dzięki przećwiczeniu ich w praktyce. Podczas takich treningów nacisk położony jest głównie na praktyczną naukę umiejętności, a jedynie w nieznacznym stopniu na zaznajomieniu się z teorią.
Dla kogo?
W zależności od rodzaju treningu, może to być oferta skierowana do osób, które chcą się nauczyć na przykład: większej asertywności, lepszego radzenia sobie ze stresem czy złością, poprawy komunikacji z innymi, rozwiązywania konfliktów.
Psychoedukacja
Psychoedukacja to wszelkie aktywności, mające na celu dostarczenie wiedzy o konkretnym obszarze trudności. Mieszczą się w tym zakresie m.in.: udział w wykładach, warsztatach, szkoleniach, czytanie książek branżowych, słuchanie podcastów/ oglądanie filmików/ czytanie blogów edukacyjnych. Psychoedukacja jest ważną formą pomocy dla osób zmagających się z chorobami i zaburzeniami psychicznymi oraz dla ich rodzin.
Dla kogo?
Dla każdego, kto chce zadbać o profilaktykę zdrowia psychicznego. Dla osób, które zmagają się z jakimś problemem emocjonalnym i chcą uzyskać wiedzę na ten temat, poszerzyć świadomość, zyskać narzędzia do radzenia sobie. Dla bliskich/ rodzin osób, które zmagają się z określoną trudnością natury psychicznej.
Wymieniłam jedynie kilka najbardziej popularnych rodzajów pomocy. Nie wyczerpują one listy dostępnych form pracy z emocjami i powstających cały czas nowych idei, które mogą się dla nas okazać wsparciem. Zakładam, że powyższa lista będzie raczej zaczątkiem do dyskusji z innymi czy zastanowienia się nad różnorodnością form pomocy niż całościowym kompendium, skłaniając nas do poszukiwania najbardziej odpowiedniej formy.
Prosto o psychoterapii to cykl postów na temat psychoterapii, które ukazują się cyklicznie, raz w tygodniu.
Jeśli spodobał Ci się ten tekst i chcesz być na bieżąco, zapraszam do polubienia mojej strony na Facebooku.
Będzie mi również miło, jeśli zostawisz po sobie ślad w postaci komentarza lub podzielisz się linkiem do tego artykułu z innymi.
