Czego psychoterapia nie zmieni?
Psychoterapia niewątpliwie może nam przynieść wiele korzyści. Należy jednak pamiętać, że ma ona ograniczone możliwości, nie jest antidotum na wszystkie nasze bolączki i nie wszystko da się dzięki niej osiągnąć.
Jakie ograniczenia ma psychoterapia i czego nie może zmienić?
- Psychoterapia nie zmieni naszej przeszłości.
Nie sprawi, że zapomnimy o bolesnych doświadczeniach i że te doświadczenia przestaną mieć wpływ na nasze życie. Wszystkie doświadczenia, które nas spotkały, są częścią nas i naszej historii. Psychoterapia może jednak sprawić, że te doświadczenia będą miały na nas mniejszy wpływ, nie będą nas tak przerażały i będziemy w stanie spojrzeć na nie z innej, być może dotychczas niedostrzegalnej, perspektywy. - Psychoterapia nie zmieni nas w kogoś innego.
Kiedyś na pytanie: „Co chciałaby Pani w sobie zmienić?”, usłyszałam odpowiedź: „Chciałabym wcisnąć przycisk reset i być zupełnie kimś innym, podjąć zupełnie inne decyzje w przeszłości”. Z przykrością muszę stwierdzić, że nie jest to możliwe. A przynajmniej nie jest to możliwe w ramach psychoterapii. Psychoterapia to nie koncert życzeń, ani sala operacyjna. Nie da się zrobić tak, że „to ja trochę fajnych cech wezmę sobie od mojego idola, którego podziwiam, a te cechy, których nie lubię, to chcę w ogóle wyrzucić.” Psychoterapia jest za to miejscem, w którym możemy lepiej poznać swoje cechy, zbliżyć się bardziej do siebie samych, zrozumieć dlaczego jesteśmy tacy, a nie inni. Zaryzykowałabym nawet stwierdzenie, że psychoterapia dużo bardziej polega na nauczeniu się akceptowania różnych rzeczy, niż na ich zmienianiu. - Psychoterapia nie zmieni naszego zdrowia somatycznego, a więc związanego z ciałem i fizycznością.
Jeśli mamy jakąś niepełnosprawność, która nas ogranicza (na przykład nie możemy chodzić albo mamy uszkodzony wzrok), to psychoterapia tego nie naprawi. Może natomiast być bardzo pomocna w leczeniu zaburzeń psychosomatycznych, czyli takich, których źródło upatruje się w czynnikach psychologicznych lub społecznych. - Psychoterapia nie cofnie czasu, nie zmieni podjętych przez nas decyzji i nie odzyska poniesionych strat. Wydaje się to oczywiste ograniczenie, jednak dość łatwo wpadamy w błędne koło: „Co by było, gdyby…”. Gdybyśmy związali się z kimś innym?, Wybrali inny zawód?, Zamieszkali w innym miejscu? Nie da się zmienić podjętych decyzji, jednak z pomocą psychoterapii możemy zrozumieć, dlaczego w przeszłości podjęliśmy taką, a nie inną decyzję oraz nauczyć się jak podejmować lepsze decyzje w przyszłości.
- Psychoterapia nie zmieni naszego temperamentu i naszej osobowości.
Te aspekty nas są względnie stałymi cechami i sposobami reagowania. Z introwertyka nie zmienimy się w ekstrawertyka i na odwrót. Nie zmienimy swojej wrażliwości emocjonalnej czy intensywności reagowania na bodźce. W dużej mierze są to kwestie związane z naszą biologią i układem nerwowym, a nie wyborem. Dzięki psychoterapii możemy się jednak nauczyć lepiej rozumieć samych siebie i zaspokajać swoje potrzeby, biorąc pod uwagę nasze stałe cechy. - Psychoterapia nie zmieni innych osób.
Psychoterapia nie ma takiej mocy, żeby wpływać w jakikolwiek sposób na osoby, z którymi mamy problemy w relacjach. Nie zmieni naszego partnera/ partnerki, dzieci, rodziców, rodziny, przyjaciół, znajomych czy szefa. W psychoterapii jesteś Ty i tylko Ty możesz w tym procesie zmienić coś w sobie, sprawdzać co wnosisz w różne relacje. Nie masz większego wpływu na zmianę innych osób, choć to bardzo kusząca perspektywa. - Psychoterapia nie da nam gotowych rozwiązań.
Psychoterapeuta nie powie nam, co mamy zrobić, aby być szczęśliwymi. Nie znajdzie nam pasji, nowych przyjaciół i nie podpowie, która praca przyniesie nam satysfakcję. Takie uniwersalne zasady po prostu nie istnieją i dla każdego czym innym są szczęście, satysfakcja czy sukces. Terapia może nam jednak pomóc rozpoznać, czym te różne wartości dla nas są, jak je rozumiemy, co dla nas oznaczają i w jaki sposób chcemy do nich dążyć. - Psychoterapia, jak sama nazwa wskazuje, dotyczy „psyche”, a więc aspektów związanych ze świadomością, myślami, emocjami, przekonaniami.
Odnosi się więc do świata wewnętrznego danej osoby i tego, na co ma ona realny wpływ. Jeśli chodzi o świat zewnętrzny, psychoterapia nie jest w stanie go zmienić. Może być jednak przydatna w zmianie naszego podejścia do świata zewnętrznego i sposobie przeżywania tego, co nas spotyka. - Psychoterapia nic nie zmieni, jeśli Ty w jej wyniku nic nie zmienisz.
W psychoterapii, podobnie jak w życiu, nic się samo magicznie nie zmieni. Oczywiście, zdarzają się szczęśliwe zbiegi okoliczności, ale zazwyczaj trudno jest na nie liczyć. Trwałe zmiany zazwyczaj wymagają regularnej pracy, Twojego zaangażowania i świadomego wysiłku. Nie wystarczy przychodzić na sesje, aby Twoje kłopoty zniknęły. Prawdziwy rozwój następuje w wyniku doświadczania życia, a więc próbowania nowych zachowań, eksperymentowania, podejmowania ryzyka, brania na siebie odpowiedzialności za podjęte decyzje. Uczestniczenie w psychoterapii, z pominięciem głębszej refleksji czy stosowania nowej wiedzy w realnym życiu to jakby czytać o nauce pływania, nigdy nie wchodząc do wody.
I jeszcze jedno ważne ograniczenie:
W psychoterapii może się wydarzyć wszystko, ale nic nie musi. Oznacza to, że każdy z nas zmienia w sobie tyle, na ile jest gotowy. Tyle, na ile jest w stanie unieść na dany moment swojego życia. Tyle, na ile sam tego chce.
Zazwyczaj w psychoterapii nie da się poruszyć i rozwiązać wszystkich wątków, na których nam zależy. A nawet gdyby tak było, to należy pamiętać, że życie i my sami stale się zmieniamy, powstają nowe tematy i wyzwania. To, czego dziś w sobie nie dostrzegamy i nie jest dla nas istotne, może się takie okazać za jakiś czas pod wpływem różnych doświadczeń. Być może wtedy, w zupełnie innym momencie naszego życia pojawi się ponowna gotowość podjęcia psychoterapii i poruszenia innych wątków naszych doświadczeń.
Przy podejmowaniu decyzji o podjęciu psychoterapii warto być świadomym zarówno jej korzyści, jak i ograniczeń. Nie wszystko jest możliwe do zmiany i dobrze jest o tym wiedzieć, aby nie oczekiwać rzeczy niemożliwych. W psychoterapii jest przestrzeń na to, aby przyglądać się różnym sprawom w sobie i sprawdzać, które aspekty można zmienić, uelastycznić, a które spróbować zaakceptować czy spojrzeć na nie z innej perspektywy. Jeśli ktoś obiecuje nam, że możemy pokonać wszelkie ograniczenia w sobie i stać się kimkolwiek, kim tylko zechcemy – nie mówi prawdy. Takie podejście nie uwzględnia kontekstu i złożoności ludzkich doświadczeń.
Więcej tekstów na temat psychoterapii znajdziesz na blogu w kategorii cyklu tematycznego Prosto o psychoterapii, a następny wpis na blogu pojawi się w przyszłym tygodniu. Jeśli chcesz być na bieżąco, zapraszam do polubienia mojej strony na Facebooku oraz dodanie mojego instagramowego konta @malwinahunczak_psycholog do obserwowanych.
